We wtorek 4 stycznia w 110. rocznicę urodzin Henryka Panasa, pisarza, publicysty i działacza społecznego związanego z Warmią i Mazurami na jego dawnym domu w Olsztynie odsłonięto pamiątkową tablicę. Panas był pierwszym pisarzem z naszego regionu, który zasłynął w świecie swym apokryfem, książką „Według Judasza”, wydaną w 1973 roku i przetłumaczoną na sześć języków.
W domu przy ul. Księcia Witolda 30 Henryk Panas mieszkał i tworzył 30 lat, aż do swojej śmierci. Zmarł we wrześniu 1985 roku i spoczywa na cmentarzu przy ul. Poprzecznej. Jedną z ulic w Olsztynie nazwano Jego imieniem.
– Ogromnie się cieszę z powodu tego wydarzenia. Tablica zawisła tuż przy oknie gabinetu, w którym ojciec pracował – powiedział syn pisarza, Jacek i dodał: – Potem Ojciec ostatnie swoje dni spędzał w pokoju na piętrze, skąd miał widok na ogródek i sąsiadów.
Na uroczystość przybyło kilkadziesiąt osób związanych z kulturą regionu, przyjaciele zarówno Henryka jak i Jacka: dziennikarze z obu stowarzyszeń – SDRP i SDP – literaci ze Związku Literatów Polskich oraz Związku Pisarzy Polskich, plastycy, działacze kulturalni, ludzie estrady, a wśród nich Krzysztof Daukszewicz, pierwszy laureat Nagrody im. H. Panasa. Organizatorem tego wydarzenia było ZLP i Stowarzyszenie Dziennikarzy RP, fundatorem tablicy przedsiębiorca z Olsztyna Ryszard Kokot, a honorowy patronat nad uroczystością objął marszałek województwa warmińsko-mazurskiego Gustaw Marek Brzezin, obecny na uroczystości. Przybył też prezydent Olsztyna, przewodniczący Rady Miasta Olsztyna i inni samorządowcy.
Tablicę odsłonili Jacek Panas oraz Gustaw Marek Brzezin. Jacek Panas i gospodyni domu, pani Ewa otrzymali liczne wiązanki od gości.
Henryk Panas urodził się w 1912 roku we Lwowie. Tam ukończył studia historyczne i prawnicze na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Uczył historii w szkołach średnich aż do wybuchu II wojny światowej. W sierpniu 1940 aresztowany przez NKWD i zesłany do obozów w Starobielsku i Workucie. We wrześniu 1941 roku wstąpił do armii generała Andersa. Wraz z 2 Korpusem Polskim przebył cały szlak bojowy (Iran, Irak, Egipt) – do Monte Cassino. Po wojnie uczył w polskich szkołach we Włoszech i Anglii. Do Polski wrócił w 1947 roku i zamieszkał we Wrocławiu.
Uczył tam w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, Wyższej Szkole Muzycznej i Wyższej Szkole Pedagogicznej. W 1952 roku przeniósł się do Kamionek pod Giżycko, gdzie do 1956 roku kierował miejscową szkołą podstawową. Potem zamieszkał w Olsztynie, gdzie rozpoczął pracę w Szkole Podstawowej nr 6 na Kolonii Mazurskiej; uczył m.in. historii, polskiego, matematyki.
Później przeszedł do miesięcznika „Warmia i Mazury” i wkrótce został redaktorem naczelnym tego pisma: aż do roku 1971. Był współzałożycielem i członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” oraz redaktorem naczelnym Wydawnictwa SSK „Pojezierze” (1961–1965).
Jego debiutem było opowiadanie „Ucieczka” (1943), które ukazało się na łamach wojskowego pisma „W drodze”, wydawanego w Palestynie. Zadebiutował książką-dramatem: „Cień. Sztuka w 3 aktach” (1959). Karierę pisarską zaczął jednak zbiorem opowiadań „Bóg, wilki i ludzie” (1960).
W dorobku Henryka Panasa są powieści, opowiadania, utwory sceniczne (dla teatrów amatorskich), eseje, szkice, opracowania krytyczne, zwłaszcza o sztuce. Napisał liczne felietony, reportaże oraz artykuły o teatrze i plastyce, publikowane na łamach „Warmii i Mazur” oraz „Gazety Olsztyńskiej”. Napisał także pamiętnik, opublikowany we fragmentach na łamach białostockich „Kontrastów”. Jego utwory zostały przetłumaczone na język angielski, hiszpański, japoński, niemiecki, rosyjski oraz szwedzki.
Jego powieści to m.in.: „Cierpki owoc”, „Na krawędzi nocy”, „Chłopiec z karabinem”, „Grzesznicy”, „Według Judasza. Apokryf”, „Na rozstajnych drogach Warmii i Mazur”, „Porytowe wzgórze”, „Judasza dziennik intymny” Ponadto „Opowiadania wybrane” i inne utwory. Pisał pod pseudonimem Jan Kamionka.
Tekst i zdjęcia Jerzy Pantak