B jak BABIĘTA

Babięta to wieś sołecka położona w gminie Piecki oddalona od stolicy gminy o ok.12 km i ok. 25 km od Mrągowa. Przez wioskę przebiega ruchliwa droga krajowa nr 58, łącząca Olsztynek ze Szczuczynem. Babięta leżą na skraju Puszczy Piskiej, na szlaku rzeki Krutyni, nad Babięcką Strugą, która za czasów krzyżackich była rzeką graniczną oddzielającą komturstwo elbląskie od bałgijskiego oraz wójtostwo szesteńskie od szczycieńskiego.

Historia

Oficjalnie przyjmuje się, że Babięta swą nazwę przybrały od nazw tutejszych jezior: Babięty Wielkie i Babięty Małe. Jeziora te dawniej zapisywane były pod nazwami Bawand (zapis z 1283 r.), Babant (1388 r.), Babat (1388 r.).  Gustaw Leyding dziennikarz polski i działacz narodowy na Mazurach, ma inne zdanie na ten temat. W jednej ze swoich prac wyraża opinię, że najprawdopodobniej nazwa wsi wywodzi się od słowa „baba” w znaczeniu „wiedźma, czarownica”. Uważa też, że słowo to zapożyczono z języka słowiańskiego, najpewniej polskiego.

Wieś powstała w 1570 roku, natomiast początek istnienia osady datuje się na XV wiek. W owym czasie teren ten zamieszkiwali robotnicy zatrudnieni w tamtejszej kuźnicy. Z żelaza – nie najwyższej jakości – wytapianego z rudy darniowej, dowożonej przez chłopów z okolicznych wiosek, wytwarzano narzędzia gospodarskie i rolnicze m.in. kowadła, lemiesze… Kuźnicę dzierżawili mistrzowie kowalscy, którym przysługiwało prawo do rybołówstwa, warzenia piwa na własny użytek oraz do bezpłatnego wyrębu drzew, z których wytwarzano m.in. węgiel drzewny. Zakładem zawiadywali wójtowie krzyżaccy a w późniejszym okresie starostowie w Szestnie. Podczas inwazji szwedzkiej w latach 1655 – 1660 zakład popadł w ruinę. Po wojnie kuźnicę odbudowano i pracowano w niej do 1727 roku.

Oprócz wspomnianej kuźnicy istniały w XVII wieku w Babiętach obok siebie: młyn i tartak. Zakłady do napędzania maszyn wykorzystywały energię, którą dawała rzeka. Młyn był własnością państwa oddaną w dzierżawę, która w 1651 roku kosztowała młynarza 3 łaszty żyta i 6 tuczników za rok (1 łaszt = 3000 – 4000 litrów). Tartak i młyn przetrwały do około 1930 roku.

W XVII wieku na zachodnim brzegu Babięckiej Strugi osiedlili się ludzie. Od tej pory rzeka dzieliła wieś na dwie części: wschodnią, która należała do Szestna i zachodnią, należącą do Szczytna. W 1785 roku we wschodnich Babiętach było 6 dymów (1 dym = 1 gospodarstwo domowe), w zachodnich 13. Podział wsi na dwie części istniał aż do 1816 roku, w którym nastąpiło ich połączenie i podporządkowanie starostwu w Szestnie a w 1818 roku nowo powstałemu starostwu w Sensburgu, obecnym Mrągowie. Wieś liczyła wówczas 151 mieszkańców i 27 dymów, w 1838 roku 47 dymów i 272 mieszkańców. W roku 1938 urzędową nazwę wsi zmieniono na Babenten.  Krótko przed wybuchem II Wojny Światowej Babięta liczyły 342 mieszkańców i należały do parafii w Nawiadach.  Szkołę w Babiętach utworzono około 1780 roku. W 1818 roku uczył w niej po polsku nauczyciel Samuel Kłos. W czerwcu 2007 roku w Szkole Podstawowej w Babiętach ostatni raz zabrzmiał dzwonek. Zamknięcie placówki spowodował brak wymaganej ilości uczniów.

Teraźniejszość

Obecnie dzieci z Babięt uczęszczają do Szkoły Podstawowej w Nawiadach, oddalonej od Babięt o ok. 6 km.  Na zajęcia dowozi je autobus opłacany przez gminę.

Szlak rzeki Krutyni to jeden z najpiękniejszych i najciekawszych szlaków kajakowych w Polsce i w Europie. Z każdym rokiem jego popularność wzrasta. Wraz z popularnością rośnie liczba fanów turystyki wodnej, odwiedzających nasz region, co wpływa korzystnie na rozwój miejscowości położonych na szlaku spływu, jak i na poziom życia ich mieszkańców. Dotyczy to także Babięt, gdzie wodniacy, chcąc pokonać przeszkodę, którą jest tama przy małej elektrowni wodnej, muszą wyjść na brzeg.

Elektrownia, która stoi w miejscu dawnego młyna, jest jedną z tutejszych atrakcji. Wybudował ją w latach 1981–82 Stanisław Lipiński. Była drugim zakładem prywatnym w Polsce produkującym prąd elektryczny. Posiadała wówczas jedną turbinę prądotwórczą, dziś ma ich dwie. Obecnie jednym ze współwłaścicieli elektrowni jest wnuk Stanisława Lipińskiego – Piotr Chraplewski, który wraz z Andrzejem Lewandowskim jest także właścicielem tamtejszej restauracji pn. „Zajazd Czarci Młyn”. Restauracja funkcjonuje w okresie letnim, serwując turystom m.in. smaczne dania z ryb. Specjalnością tamtejszej kuchni jest lin w śmietanie.

W Babiętach funkcjonuje także stanica wodna PTTK, dysponująca pełnym zapleczem kuchennym, sanitarnym, polem namiotowym, parkingiem, wypożyczalnią sprzętu wodnego itp. Obiekt jest w stanie przyjąć jednorazowo na noclegi ponad 70 osób. Babięta posiadają wodociąg, boisko sportowe z placem zabaw dla dzieci, świetlicę wiejską, plażę nad rzeką z altaną i ławeczkami, dwa sklepy a także lądowisko dla małych samolotów. Jedną z atrakcji wioski jest źródełko, z którego część wczasowiczów i niektórzy mieszkańcy czerpią wodę do celów konsumpcyjnych, twierdząc, że jest bardzo smaczna. Na koniec 2018 roku liczba ludności wsi wynosiła 145 stałych mieszkańców.

Do sołectwa Babięta należy także niewielkie zagubione w lesie Krawno. Osada jest usytuowana w odległości ok. 500 m od jeziora Krawnik, od którego – prawdopodobnie – wzięła swoją nazwę i 2,5 km od Babięt. Liczy 23 stałych mieszkańców.

Andrzej Badurek