Joanna Wańkowska-Sobiesiak ma swoim dorobku aż 17 książek. Większość z nich autorka poświęciła mniejszościom narodowym regionu: Warmiakom, Mazurom, Niemcom. Już wkrótce do drukarni trafią 2 kolejne książki, tym razem poświęcone mniejszości żydowskiej na Warmii i Mazurach.
Historia Żydów mieszkających tu przed drugą wojną światową skończyła się definitywnie, kiedy tych, którzy jeszcze zostali po Nocy Pogromów Niemcy wywieźli do obozów zagłady. Po roku 1945 zjawili się nowi żydowscy przybysze, którzy przyjechali tu wraz z grupami przesiedleńców, albo też indywidualnie szukać miejsca do życia na tak zwanych Ziemiach Odzyskanych, opustoszałych po wyjeździe miejscowej ludności do Niemiec.
– Pierwsza książka “Żydzi na Warmii” ukaże się dzięki współpracy dofinansowaniu powiatu olsztyńskiego. Druga to “Żydzi na Warmii i Mazurach, dawno, wczoraj i dziś”. Objechałam 35 miejscowości, gdzie kiedyś mieszkali Żydzi i sprawdzałam co po nich zostało. Interesowały mnie nie tylko ślady materialne, ale również pamięć – informuje o swoich najnowszych publikacjach Joanna Wańkowska-Sobiesiak.
ajwięcej Żydów po wojnie osiedliło w Olsztynie, ale też Barczewie, Kętrzynie, Ostródzie, Morągu, Mrągowie i Nidzicy. Byli też w Szczytnie, Węgorzewie, Lidzbarku Warmińskim i w miastach, które znalazły się w województwie po zmianach administracyjnych. Ale kiedy po roku 1947 zmieniły się realia polityczne, zaczęli wyjeżdżać, bo rodziło się ich własne państwo. Wyjechała blisko połowa. Ci którzy pozostali dziś są prawie niewidoczni.
W wielu publikacjach, nawet monografiach naukowych poświęconych miastom województwa warmińsko-mazurskiego próżno szukać informacji o Żydach, a przecież odegrali swoją rolę w naszej historii i kulturze.
Najnowsze książki Joanny Wańkowskiej-Sobiesiak są już na ukończeniu i powinny ukazać się w najbliższych miesiącach.
fot. Zbigniew Piszczako